Lenf Ödem Tedavisi
Hücreler dokular arası boşlukta bulunan sıvı ortamında bulunmaktadır. Hücreler için gerekli olan tüm besin enzim protein ve mineral gibi gerekli maddeler kan damarlarıyla gelir ve bu dokular arası boşluktan hücrelere geçmektedirler. Hücreler kullanan maddeler sonucu elde edilen atıkları tekrar dokular arası boşluğa bırakır ve bu atıkların toplanıp süzülerek kan dolaşımına kazandırılmasından lenfatik sistem sorumludur. Lenfatik sistem içinde bulunan bu sıvıya lenf sıvısı denir ve su ve proteinden zengin olan bu lenf sıvısının yoğunluğu yüksek ve bal kıvamındadır. Yoğun olan bu lenf sıvısının hareketi toplar damarların hareketine benzer şekilde kas iskelet sisteminin basıncı ve solunum hareketleriyle desteklenip kan dolaşımına göre oldukça yavaştır. Kalp gibi herhangi bir pompası olmayan bu sistemin ucu açık ve 24 saatte 2-4 litre kan dolaşımına boşalacak kadar da miktarı fazladır. Kişinin doğuştan ve sonradan lenf düğümleri ve lenf kanallarında bir hasar problem veya oluşum bozukluğu durumlarında kusurlu olan lenfatik sistem bu lenf sıvısını uzaklaştıramaz, süzemez ve kan dolaşımına tekrar katamaz. Bunun sonucunda lenf sıvısı ilgili vücut bölümü veya bölümlerinde birikir. Vücudun herhangi bir bölümünde bulunan lenf sıvısı taşıma kapasitesini aşarsa lenfatik sistemdeki mekanik yetmezliğe bağlı olarak LENFÖDEM gelişir.Lenfödem halk arasında bilinen ismiyle ‘’Fil Hastalığı’’ lenf sıvısının hücreler arası boşlukta birikerek, sıklıkla kollarda veya bacaklarda kısmen gövde ve genital bölgede şişmeye neden olmasıdır. LenfödemVenöz yetmezlik sonucu oluşan ödemle karıştırılmamalı fakat uzun süreli venöz yetmezlik sonucu yorulan damarların ve hasara uğrayan lenf kanallarının kombine venöz-lenfatik yetmezliğe yani lenfödeme dönüşeceği de unutulmamalıdır. Bunun yanında günümüzde obezite ile çok karıştırılan lipödem olgularının da zamanla lenfödeme dönüşebileceği de unutulmamalıdır. lenfödem genellikle tek bir kol veya bacağı etkiler fakat nadir durumlarda her iki kol e bacak da etkilenebilir.
*Birincil lenfödem doğuştan gelen ve lenf damarlarında bulunan yapısal bozukluk-hastalıktır. Nadir görülür ve kalıtsaldır
*İkincil lenfödem bir travma veya normal işleyen lenf damarları veya lenf düğümlerinin tıkanması sonucu meydana gelir.
*Dünya çapında görülme nedeni en çok Filariasis denen bi parazit enfeksiyonu olmasına karşın ülkemizde bunun yanında kronik venöz yetmezlik ve lipödem de buna neden olabilmektedir.
Lenfödem nasıl ortaya çıkar?
Temel olarak doğuştan gelen lenf yoları veya düğümlerinde bulunan yetmezlikle karakterize olan ve doğumda,ergenliğin başında veya yetişkinlik çağında sebebi bilinmeden başlayan bölüme PrimerLenfödem; cerrahi sonrası ,radyasyon , enfeksiyon ve travma sonrası oluşan bölüme isesekonderlenfödem veya edinilmiş lenfödem denir. Meme kanseri gibi bazı kanserler ve tedavisi için lenf düğümlerinin alınması lenfödem için daima risk taşır.lenf nodülü diseksiyonuna bir de radyoterapi eklenirse lenfödem oluşma riski daha da artar. En geç 5 yıl içerisinde hastaların % 75’inde görülen lenfödem erken zamanda tedavi edilmezse tedavinin başarısını etkiler ve süresini uzatır.
Lenfödemin belirtileri nelerdir?
Lenfödem hemen gelişmeyebilir. Yaralanmayı veya fonksiyon bozukluğunu takiben 15 yıl sonra bile çıkabilir. Başlıca belirtileri;
-El ve ayak sırtında hacim ve doku değişiklikleri
-Kol veya bacak ağırlığında artış
-Gergin ve sert cilt
-El ve ayaklarda duyu bozuklukları ve eklem sertlikleri
-Enfeksiyona karşı dirençte azalma/sık enfeksiyon atakları
-Dirsekte ve dizin arkasında gerginlik ve hassasiyet
-Kol ve bacakta dolgunluk hissi
-Deride gerginlik
-El bileği veya ayak bileği ve parmakların hareketliliğinin azalması
-Giysi , bilezik ,ayakkabı ,çorap ,saat ve yüzük gibi eşyaların dar gelmesi veya iz bırakması
Gibi etkenlerden en az biri bile mevcutsa hemen hekimlerimize görünmeniz gerekmektedir.
Lenfödem ilerleyici bir hastalık mıdır?
Lenfödemilerleyici bir hastalıktır. Evrelemesigizlendiği dönem başta olmak üzere 4 dönemden oluşur. Lenfödem tedavi edilmedi sürece evreleri sırasıyla takip eder. Evrelerin süreleri kişinin cilt bakımı , enfeksiyon , lenfödeme neden olan faktörler gibi çeşitli etkenlere bağlı olarak değişebilir fakat sürekli ilerlemeye devam edecektir.
Evre 1 (stage 0) – Klinik öncesi Dönem
*Lenfödem gelişme riski vardır.
*vücudun taşıma kapasitesiyle dokular arası boşlukta olan lenfatik yük arasında hassas bir denge vardır. Herhangi bir nedenle lenfatik yükte artış gözlendiğinde vücut bunla baş edemez ve Lenfödem gelişir
*gelişen lenfödem tedavi edilmediğinde Evre 2 (stage 2)’ye dönüşmesi kaçınılmazdır.
Evre 2 (stage 1) – geri dönüşümlü şişlik
*ödemi tamamen uzaklaştırmak mümkündür
*sabahları oluşan şişlik geceleri azalma eğilimi gösterir
*tedavi edilmediğinde evre 3’e dönüşmesi kaçınılmazdır
Evre 3 (stage 2) – Kronik geri Dönüşümsüz Lenfödem (lenfostatikFibrozis)
*sürekli şişlik, ağrı , ağır hissetme , yanma ve hareketin kısıtlanması
*doğal cilt katlantıları derinleşir
*enfeksiyon atakları giderek daha da artar
*yağ dokusunda artış
Evre 4 (stage 3) – ElefantiazisLenfödem (Fil Hastalığı)
*zaman geçtikçe artan uzuv deformasyonu(şekil ve işlev bozukluğu)
*önemli ölçüde hareket kısıtlılığı
*ciddi Ağrı
*cilt Değişiklikleri (mantar – ülser – papillomavb)
*Enfeksiyon atakları
*Lymphorrea (ciltten dışarı sıvı sızması) görülür.
Lenfödem tedavisi var mı?
Evet tedavisi mümkündür fakat türkiye genelinde bulunan hekimlerin genelde gözardı ettiği bu durum kliniğimizde alanında uzman hekimlerimiz kontrolünde gerçekleştirilmektedir. Tedavisi fizyoterapi (Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi) ve cerrahi şeklindedir fakat cerrahi girişimler henüz tatmin edici cevaplar oluşturmazken cerrahi sonrası hasta tekrar fizyoterapi görmek zorundadır.
Lenfödem hastalarına uygulanan Fizyoterapi programı nelerden oluşur?
Başta Komplex boşaltıcı fizyoterapi(KBF) olmak üzere bazı fizik tedavi uygulamalarıda hastalığın tedavisinde KBF’ye destek olmaktadır.
Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi
-Manuel Lenf Drenajı (MLD)
-Basınç uygulaması (bandajlama- bası giysisi)
-Cilt bakımı
-Boşaltıcı egzersizler olmak üzere 4 komponentten oluşur bunun yanında tedaviye ek diğer uygulamalar ise;
-kompresyon pompaları
-ilaçlar
-ultrason(US)
-Elektroterapi
-Elastik bandajlama
-Düşük frekanslı lazer tedavisi (DFLT)
-Yüksek yoğunluklu lazer tedavisi (HİLL)
-Ozon Tedavisi
Özetleyecek olursak ;
Lenfödem Tedavisi (KompletDekonjestif Tedavi (CDT))
• Manuel Lenfatik Drenaj (MLD)
Trunkal temizlik ile başlanır. Lenfödemli koldan gelecek lenf sıvısını alabilmesi için özel bir masaj tekniği ile önce gövdenin lenfatikleri boşaltılır.
• Kompresif Bandajlama
• Tedavi Edici Eksersizler
• Cilt Bakımı
• İntermitanPnömatik Kompresyon Tedavisi (IPC, Jobs)
• Dirençli vakalarda lowlevellasertherapy (LLLT)
• Hasta Eğitimi
- Basit lenfatik drenaj (hastanın kendi kendine yapacağı drenaj masajı)
- Ekstremite egzersizleri
- Ekstremiteelevasyonu
- Kompresyon giysileri kullanımı
- PneumaticCompressive Device (PCD)
Bununla beraber manuel lenf drenajı ve komplex boşaltıcı fizyoterapinin kullanıldığı diğer alanlar
*post operatif-cerrahi sonrası ilk günden itibaren
*migren (amerikada en çok kullanılan yöntemdir)
*skleroderma
*lenfödem
*konstülpasyon
*yara iyileşmesini hızlandırma